برنامهنویسی شغلی پردرآمد و پرطرفدار در سراسر جهان است. اگر شما هم قصد قدم گذاشتن در این مسیر را دارید احتمالا بارها از خود پرسیدهاید آیا میتوانم برنامهنویسی را در چندماه یاد بگیرم؟ برنامه نویسی را از کجا شروع کنیم؟ برای برنامهنویس شدن باید کلاسهای دانشگاه را بگذرانم؟ اگر ریاضیاتم خوب نباشد چه؟ بگذارید خیالتان را راحت کنیم. شما میتوانید برنامهنویسی را بدون شرکت کردن در کلاسهای دانشگاه یا شرکت کردن در بوتکمپهای طولانی یاد بگیرید. در ادامه این مسیر را بهتر برایتان توضیح دادهایم تا بتوانید با خیال راحت قدم در راه دلخواه خود بگذارید.
پیشنیازهای شروع برنامهنویسی
قبل از شروع مسیر برنامهنویسی باید با پیشنیازها و مقدمات این رشته آشنا شوید. شناخت هر یک از مباحث زیر به شما کمک میکند در طول مسیر برنامهنویس شدن با چالشهای کمتری مواجه شوید:
１. آشنایی با کامپیوتر و سیستمعامل: قبل از شروع برنامهنویسی با نحوه عملکرد برنامهنویسی و انواع سیستمعامل و روش کار آنها آشنا شوید. ساخت و مدیریت پوشهها، نصب انواع نرمافزار روی کامپیوتر، کار با مرورگر و اینترنت، تنظیمات ساده سیستمعامل و … از مهمترین مباحثی است که باید به آنها مسلط باشید.
２. مفاهیم پایه: در زمان فعالیت خود بهعنوان برنامهنویس با مفاهیم متغیر، شرط و حلقه بسیار کار خواهید داشت. متغیر محل ذخیره اطلاعات، شرط تصمیمگیری براساس وضعیت دادهها و حلقه تکرار دستور خاص در شرایط خاص است. این مفاهیم در پایتون و جاوا اسکریپت بسیار پرکاربرد هستند.
３. تفکر الگوریتمی و حل مسئله: برنامهنویسی با فکر کردن منطقی شروع میشود. شما باید بدانید چطور هر مسئله را به بخشهای کوچک و قابل فهم تبدیل و برای هر کدام راهحل پیدا کنید.
تعیین هدف و انتخاب مسیر برنامهنویسی
برنامهنویسی جهانی وسیع است و اگر برای یادگیری آن هدف نداشته باشید بهمرور سردرگم و خسته خواهید شد. در جدول زیر شاخههای مهم برنامهنویسی و … نوشته شده است. با شناخت این شاخهها میتوانید سریعتر حوزه مورد علاقه خود را پیدا و روی آن تمرکز کنید.
| شاخه | کاربرد | ابزار |
| توسعه وب (Web Development) | ساخت سایت و اپلیکیشنهای تحت وب | HTML، CSS، JavaScript |
| توسعه موبایل (Mobile Development) | طراحی اپلیکیشن برای اندروید و iOS | Flutter، Kotlin یا Swift |
| علم داده و هوش مصنوعی (Data Science/AI) | تحلیل داده و ساخت مدلهای هوشمند | Python ، TensorFlow |
| برنامهنویسی بازی (Game Development) | ساخت بازی | Unity یا Unreal Engine |
| برنامهنویسی دسکتاپ | ساخت نرمافزار برای کامپیوترهای شخصی (PC) | C# یا Java |
برای آنکه بتوانید بهتر هدف خود را تعیین کنید کافی است به سوالهای زیر فکر کنید و پاسخ کاملی بدهید:
- آیا از طراحی ظاهر سایت و اپلیکیشن لذت میبرم یا دوست دارم مسائل مختلف را حل کنم؟
- کدام یک از این زبانها بازار کار بهتری در ایران یا جهان دارند؟
- اگر بخواهم به مسیر خود در این رشته ادامه دهم آیا منابع کافی دارم؟
دوره مرتبط: دوره برنامه نویسی فرانت اند React JS
انتخاب اولین زبان برنامهنویسی
تنوع زبانهای برنامهنویسی زیاد است و اگر با کاربرد آنها آشنا نباشید هنگام انتخاب زبان مناسب سردرگم خواهید شد. اما نگران نباشید. مهمترین نکته در شروع برنامهنویسی یادگیری تفکر منطقی است نه زبان آن. در ادامه به بهترین زبانهای برنامهنویسی که میتوانید برای شروع انتخاب کنید اشاره کردهایم:
１. پایتون: از پایتون تقریبا در تمامی حوزههای برنامهنویسی استفاده میشود. منابع زیادی برای یادگیری این زبان وجود دارد و آموختن آن بسیار راحت است.
２. جاوا اسکریپت: از جاوا اسکریپت در طراحی سایت، رابط کاربری و وب پاپلیکیشنها استفاده میشود و چه قصد فعالیت در Front-end یا سمت کاربر را داشته باشید و چه بخواهید در سمت Back-end یا سرور برنامهنویسی کنید به جاوا اسکریپت نیاز خواهید داشت.
３. سایر زبانها: اگر هدف خود را مشخص کردهاید کافی است به جدول موجود در قسمت قبل مراجعه کنید تا با کاربرد هر زبان آشنا شوید و بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.
تقویت مهارت برنامهنویسی
برای تثبیت نکتههایی که آموختهاید به تکرار و تمرین فراوان نیاز خواهید داشت. تنها نباید به تماشای چند ویدئو و گذراندن چند ساعت کلاس بسنده کرد. با تمرین میتوانید اشتباههای خود را پیدا و برطرف کنید. برای تقویت مهارت برنامهنویسی کافی است به نکات زیر توجه کنید.
دوره مرتبط: دوره برنامه نویسی جنگو
شروع برنامهنویسی با تمرینهای ساده
در این مرحله هدف درک منطق برنامهنویسی و تقویت قدرت حل مسئله است. از بهترین تمرینهایی که به تصمیمگیری بهتر و ساختاریافتهتر شما کمک میکند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- محاسبه مجموع چند عددی که کاربر نوشته؛
- نوشتن برنامه برای تشخیص زوج یا فرد بودن عدد؛
- ساخت ماشین حساب با شرطها.
تمرین کردن مدام
برای آنکه آموزشها را فراموش نکنید به تمرین مداوم نیاز خواهید داشت. هر روز حداقل ۳۰ الی ۴۵ دقیقه را به تمرین کردن اختصاص دهید تا ذهنتان فعال بماند. جدولی مشابه نمونه زیر تهیه کنید و هر روز خانههای آن را پر کنید تا انگیزهتان در طول این مسیر حفظ شود:
| روز | مدت تمرین (به دقیقه) | موضوع تمرین | نوع تمرین |
| ۱ | ۳۰ دقیقه | دریافت عدد از کاربر و چاپ آن | پایتون مقدماتی |
| ۲ | ۴۰ دقیقه | محاسبه مجموع چند عدد | پایتون مقدماتی |
| ۳ | ۴۵ دقیقه | تشخیص زوج یا فرد بودن عدد | الگوریتم و حل مسئله |
| ۴ | ۵۰ دقیقه | ساخت ماشین حساب | نمونه پروژه فردی |
| ۵ | ۵۵ دقیقه | شمارش تعداد حرف در یک جمله | تمرین با دادهها |
طراحی پروژههای شخصی
پس از مسلط شدن به تمرینهای مقدماتی میتوانید پروژههای شخصی برای خود تعریف کنید. با انجام پروژههای کوچکتر میتوانید اشکالهای خود را پیدا و برطرف کنید. یاد میگیرید چگونه آموختههایتان را با یکدیگر ترکیب کنید تا پروژه بهینهتری داشته باشید. در نهایت میتوانید این پروژهها را در رزومه خود قرار دهید و نمونهکار داشته باشید. در طول این مسیر ممکن است برخی از پروژهها به پایان نرسند و ناقص بمانند. در چنین شرایطی خودتان را سرزنش نکنید. مهم این است که بتوانید از دانش خود برای پروژههای واقعی استفاده کنید. چند نمونه ساده برای پروژه شخصی در ادامه نوشته شده است:
- طراحی اپلیکیشن برای فهرست کردن کارها To-Do List
- وبسایت شخصی با CSS، HTML و JavaScript. این وبسایت میتواند مرجع کاملی برای سایر پروژههای شما باشد.
- مدیریت نمرههای دانشآموزان کلاس زبان با Python و CSV
مرتبط دوره: دوره برنامه نویسی داتنت
شرکت در چالشهای مختلف
برای دیدن تمرینها و چالشهای مختلف برنامهنویسی سایتهای مختلفی وجود دارد. شما میتوانید با شرکت در این چالشها آموختههایتان را محک بزنید و همراه با سایر برنامهنویسها مسائل مختلف را حل کنید. این چالشها شما را برای شرکت در مصاحبههای مختلف آماده میکنند.
بررسی کد سایر افراد
همانقدر که خواندن کتاب و قصه سرگذشت افراد برای زندگی روزانه ما مفید است خواندن کدهای آنها نیز میتواند به شما در تقویت مهارت برنامهنویسی کمک کند. با بررسی کدهای نوشته شده توسط سایر افراد میتوانید به طرز فکر آنها، نحوه چیدمان دادهها و روشهایشان برای حل مسئله پی ببرید. برای شروع باید کدهای سادهتر که منطق پیچیدهای ندارند را بررسی کنید. پروژههایی که قابلیت کپی کردن دارند را انتخاب کنید و کمی آنها را تغییر بدهید. با این کار علاوهبر آشنایی با نحوه فعالیت سایر برنامهنویسها به نکات جدیدی پی خواهید برد.
نوشتن آموختهها
تمام نکتههایی که یاد میگیرید را درون فایل word یا دفترچهای شخصی بنویسید. میتوانید تجربههایتان از این یادگیری را با سایر افراد در پلتفرمهایی مانند لینکدین به اشتراک بگذارید. فعالیت در چنین شبکههایی کمک میکند کارفرماها راحتتر شما را پیدا کنند. علاوهبر آن سایر افراد میتوانند از تجربههای شما موارد جدیدی بیاموزند.
ابزارهای مورد نیاز برای یادگیری برنامهنویسی
استفاده از ابزارهای حرفهای برنامهنویسی به شما کمک میکند سریعتر کد مورد نظرتان را بنویسید و آرشیوی منظم از آن داشته باشید. در این بخش با انواع ابزار و محبوبترین نمونههای آن آشنا خواهیم شد.
ویرایشگر کد
برای آنکه بتوانید کدهای نوشتهشده را اجرا کنید به ویرایشگر نیاز خواهید داشت. از محبوبترین ویرایشگرهای کد میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
| ویرایشگر | کاربرد |
| Visual Studio Code | مناسب افراد مبتدی برای کدنویسی با تمام زبانها |
| PyCharm | توسعه پروژههای بزرگ با پایتون |
| IntelliJ IDEA و Android Studio | برای پیادهسازی پروژههای جاوا، کاتلین و توسعه اندروید |
کنترل نسخه
همانطور که از نامش پیداست با کنترل نسخه میتوانید کدهای خود را مدیریت کنید. بهترین نرمافزار برای این کار Git است که میتوانید پروژههای خود را در آن ذخیره کنید و تغییر دهید. برای آنکه بتوانید در آینده با شرکتهای بزرگ همکاری کنید تسلط به Git یکی از مهمترین اصول است.
دوره مرتبط: دوره زبان برنامه نویسی go
محیط اجرایی
برای پیادهسازی هر زبان برنامهنویسی به محیطی مخصوص نیاز خواهید داشت. شناخت هر یک از این محیطها به شما در آشنایی با نحوه اجرای کد کمک میکند و میتوانید پروژههای بزرگتر را راحتتر مدیریت کنید. در جدول زیر اسم هر زبان و محیط مخصوص آن نوشته شده است:
| زبان | محیط اجرا |
| پایتون | Python Interpreter |
| جاوا اسکریپت | Node.js یا مرورگر |
| جاوا | Java Virtual Machine (JVM) |
رایجترین اشتباهات در شروع مسیر برنامهنویسی
شروع هیچ مسیری قطعا بدون اشتباه همراه نیست. اما برای آنکه در زمان صرفهجویی شود و احتمال بروز مشکل در این مسیر کم شود پیشنهاد میکنیم با رایجترین اشتباهات برنامهنویسی آشنا شوید.
یادگیری همزمان چند زبان
شاید شما هم فکر کنید اگر چند زبان را همزمان یاد بگیرید سریعتر وارد بازار کار خواهید شد. اما فراموش نکنید این یادگیری پراکنده مانع از تمرکز شما روی مباحث میشود و ممکن است مفاهیم مقدماتی را کامل نیاموزید. بهترین زبانهایی که برای شروع میتوانید یاد بگیرید جاوا اسکریپت و پایتون هستند. پس از آن میتوانید با شناخت علایق و اهداف خود سایر زبانها را هم یاد بگیرید و در پروژههایتان از آن استفاده کنید.
یادگیری بدون تمرین عملی
با خواندن این تیتر احتمالا یاد ضربالمثل «عالم بیعمل به زنبور میعسل میماند» افتادهاید. تنها با تمرین عملی است که میتوانید آموختههای خود را تثبیت کنید. برای آنکه مباحث بهتر در ذهنتان ثبت شوند پس از یادگیری هر درس تمرین مربوط به آن را بلافاصله انجام دهید. از بهترین پلتفرمها برای تمرین کدهای آموختهشده میتوان به W3School اشاره کرد.
مقایسه خود با سایر افراد
مقایسه خودمان بازیای است که یک سر آن به برد و سر دیگرش به باخت میرسد. شما میتوانید خودتان را با دیگران مقایسه کنید تا با مسیرهای آنها و قدمهای مفیدشان آشنا شوید. از طرفی دیگر ممکن است پس از مقایسه خودتان انرژی و انگیزهتان را از دست بدهید. فراموش نکنید مسیر رشد شما تنها مختص خودتان است. کافی است روی مهارتهایتان تمرکز کنید تا به موقعیت دلخواهتان برسید.
در نهایت؛ برای آنکه بتوانید برنامهنویسی را شروع کنید باید با پیشنیازهای این شغل، مثل نحوه فعالیت کامپیوتر و نصب نرمافزار آشنا شوید. پس از آن کافی است با اندکی تحقیق و بررسی زبان برنامهنویسی مورد علاقهتان را پیدا کنید. دورههای مختلفی در اینترنت وجود دارد که با شرکت در آن میتوانید مهارتهایتان را ارتقا دهید.
